Pracownia Cytometrii Przepływowej
Od 1 stycznia 2014 podstawie Zarządzenia Nr 513/2013 Dyrektora Szpitala Uniwersyteckiego Pracownia Cytometrii Przepływowej stała się częścią Zakładu Diagnostyki Hematologicznej Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
Pracownia Cytometrii Przepływowej powstała w 1996 roku przy Oddziale Klinicznym Hematologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, kiedy ze środków finansowych Fundacji Profilaktyki i Leczenia Chorób Krwi im. Prof. Juliana Aleksandrowicza zakupiony został pierwszy cytometr przepływowy FACS Calibur firmy Becton Dickinson.
W 2008 roku, w ramach „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych” pracownia, jako jeden z 13 ośrodków referencyjnych w Polsce, otrzymała drugi, cyfrowy cytometr FACS Canto II firmy Becton Dickinson.
W Pracowni Cytometrii Przepływowej wykonuje się badania immunofenotypowe w przebiegu: chorób nowotworowych układu krwiotwórczego, występowania zaburzeń immunologicznych, jak również ocenę komórek macierzystych w krwi oraz w materiale przeszczepowym u pacjentów i dawców szpiku.
Nowoczesna cytometria przepływowa daje możliwość szybkiego, jakościowego i ilościowego pomiaru jednocześnie kilku parametrów łączących własności fizyczne komórek – względną wielkość i ziarnistość - z własnościami biologicznymi takimi jak żywotność czy aktywność enzymatyczna. Dodanie przeciwciał mono- i poliklonalnych sprzężonych z barwnikami fluorescencyjnymi umożliwia precyzyjny pomiar gęstości i rozmieszczenia antygenów powierzchniowych, i wewnątrzkomórkowych.
W hematologii immunofenotypową ocenę komórek szpiku, krwi obwodowej czy komórek węzłów chłonnych wykonuje się u wszystkich pacjentów z podejrzeniem : ostrej białaczki szpikowej i limfoblastycznej, chłoniaka nieziarniczego, kryzy blastycznej w przewlekłej białaczce szpikowej czy transformacji białaczkowej w zespole mielodysplastycznym. Zastosowanie cytometrii przepływowej w diagnostyce ww. zespołów hematologicznych pozwala na :
- rozpoznanie stadiów różnicowania się poszczególnych populacji komórek hematopoetycznych,
- analizę dojrzałości komórek w obrębie badanej populacji nowotworowej,
- ocenę ekspresji molekuł odpowiedzialnych za występowanie oporności wielolekowej,
- wykrywanie fenotypów aberrantnych (nietypowych), jak immunofenotyp asynchroniczny, niepełny czy ko-ekspresja antygenów z innych linii komórkowych,
- monitorowanie efektów terapii i potwierdzenie remisji choroby,
- wykrywanie i śledzenie choroby resztkowej,
- jakościową i ilościową oceną materiału przeszczepowego u pacjentów kwalifikowanych do transplantacji komórek macierzystych.
Badanie immunofenotypowe pomaga lekarzowi w postawieniu prawidłowej diagnozy, podjęciu decyzji o sposobie, kontynuowaniu lub uzupełnieniu leczenia u chorego, co z kolei ułatwia kwalifikacje pacjentów do wysokodawkowanej chemioterapii wspomaganej przeszczepieniem komórek hematopoetycznych.
Zespół pracowni ma doświadczenie w wykonywaniu badań immunofenotypowych od 1994 roku (1994-09.1996 współpraca z Polsko-Amerykańskim Instytutem Pediatrii w Krakowie). Od początku działalności własnej pracowni (1996) wykonano ok. 20 000 badań u pacjentów leczonych w Poradni Przyklinicznej i Klinice Hematologii w Krakowie oraz kierowanych z innych ośrodków Polski południowej. Wyżej wymienione badania umożliwiły rozpoznanie 992 ostrych białaczek ( w tym 581 AML , 169 ALL-B, 49 ALL-T, 14 białaczek bifenotypowych i 170 wtórnych – kryza CML, trans MDS), 1240 przewlekłych białaczek limfatycznych oraz 295 innych chłoniaków nieziarniczych.
Ponadto od 2010 roku, w ramach programu zdrowotnego –„Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce”, w Pracowni Cytometrii Przepływowej wykonuje się rocznie ok 1000 oznaczeń indeksu CD4/CD8 na potrzeby pacjentów Kliniki Chorób Zakaźnych i Poradni Niedoborów Odporności Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
Zespół Pracowni brał udział w wielu szkoleniach krajowych i zagranicznych, m.in. :
- staż w Central Cell Service, Imperial Cancer Research Fund w Londynie,
- fenotypowanie i genotypowanie komórek , met. fingerprintig
- staż w Zakładzie Chirurgii Transplantacyjnej PAN w Warszawie
- znakowanie antygenów w preparatach tkankowych i komórkowych
- staż w Centrum Naukowym f. Becton Dickinson, Alst, Belgia
- zastosowanie cytometrii przepływowej w hematologii praktycznej i doświadczalnej
- staż w Instytucie Immunologii i Terapii Doświedczalnej PAN we Wrocławiu
- ocena CD34 w materiale transplantacyjnym,
- zastosowanie met. elutriacji w przygotowaniu materiału transplantacyjnego do allo BMT
- Staż w Zakładzie Hematologii Doświadczalnej, Centrum Onkologii w Warszawie
- pobieranie, przygotowanie, ocena (CD34, MNC) i mrożenie krwi pępowinowej jako materiału transplantacyjnego.
- II Międzynarodowa Szkoła Cytometrii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Wydział Biofizyki
- microskopia konfokalna i analiza obrazu metodą cytometri przepływowej
- III Międzynarodowa Szkoła Cytometrii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Wydział Biofizyki
- metody oceny apoptozy przy użyciu cytometri przepływowej, warsztaty praktyczne
- 5 Międzynarodowej Konferencji Towarzystwa Cytometrycznego, Rynia, Polska
- Warsztaty cytometryczne - nowe techniki cytometryczne
- Szkoła Cytometrii, Rynia, Polska
-Warsztaty cytometryczne - znakowanie i analiza cytokin w materiałach biologicznych
oraz czynny udział w licznych konferencjach i zjazdach, krajowych i zagranicznych, co zaowocowało 62 doniesieniami naukowymi, w tym : 43 – zagraniczne, 19 – w czasopismach polskich.
Zespół Pracowni uczestniczył także w licznych projektach badawczych, m.in.:
1. Współpraca z Katedrą i Kliniką Dermatologii oraz Zakładem Alergologii Przemysłowej CMUJ w Krakowie w zakresie badania aktywności bazofilii pod wpływem różnych alergenów z zastosowaniem Basotestu. Celem było diagnozowanie reakcji nadwrażliwości typu natychmiastowego w odpowiedzi na alergeny naturalne.
2. Współpraca z II Katedrą Chorób Wewnętrznych CMUJ w Krakowie w zakresie ilościowej i jakościowej oceny komórek macierzystych (CD34+/AC133+) wykorzystywanych w terapii pacjentów z zakrzepowo-zatorowym zapaleniem naczyń kończyn dolnych.
3. Współpraca z Kliniką Kardiologii i Kardiochirurgii Szpitala Jana Pawła II w Krakowie w zakresie oceny komórek macierzystych izolowanych ze szpiku u chorych po zawale mięśnia sercowego.
4. Współpraca z Katedrą Biochemii Lekarskiej CMUJ w Krakowie w zakresie oceny ilościowej i jakościowej integryn i metaloproteinaz jako markerów inwazyjnego fenotypu raka prostaty.
5. Współpraca z Katedrą Biochemi Klinicznej w projekcie DLARFID (Dietary Lipids as Risk Factor in Development Mechanistic Issue) prowadzonym w ramach Programu Ramowego EU.
7. Katedra i Klinika Hematologii – badania własne- Wpływ inhibitora farnezylowej transferazy na proliferację i apoptozę komórek przewlekłei i ostrej białaczki szpikowej oraz szpiczaka plazmocytowego
8. Katedra i Klinika Hematologii – badania własne- Ocena P-glikoproteiny jako markera oporności wielolekowej u pacjentów z ostrą białaczką szpikową. Badanie współwystępowania Pgp z antygenem CD34 i antygenami limfoidalnymi w AML i ich znaczenie kliniczne.
9. Katedra i Klinika Hematologii – badania własne- Jakościowa i ilościowa ocena immunofenotypowa hemopoetycznych komórek macierzystych i progenitorowych szpiku kostnego lub krwi obwodowej, stanowiących materiał transplantacyjny . Badanie ich zdolności proliferacyjnych , badanie rekonstytucji hematopoezy u chorych po autologicznej transplantacji szpiku, optymalizacja procedur przygotowania materiału przeszczepowego
Wyniki powyższych badań zostały przedstawione w naukowych doniesieniach zjazdowych lub w pracach oryginalnych.
W ramach działalności naukowo-badawczej i pod opieką zespołu Pracowni Cytometrii powstało 7 prac doktorskich oraz 6 prac magisterskich tematycznie związanych z diagnostyką immunofenotypową białaczek ostrych i przewlekłych, korelacją opisywanych immunofenotypów i częstością uzyskiwania remisji (fenotypy aberrantne, oporność wielolekowa) oraz oceną ilościową i jakościową komórek macierzystych użytych do auto- i allo-transplantacji, i ich wpływem na odbudowę hematologiczną u pacjentów po przeszczepie.
Zespół pracowni prowadzi zajęcia dydaktyczne z zakresu hematologii laboratoryjnej ze studentami Oddziału Analityki Medycznej Wydziału Farmaceutycznego CMUJ, zajęcia fakultatywne dla studentów IV i V roku OAM oraz zajęcia ze studentami studiów podyplomowych. W pracowni, prowadzone są także szkolenia dla zespołów innych polskich laboratoriów cytometrii przepływowej oraz dla diagnostów laboratoryjnych w ramach kursów specjalizacyjnych.
Pracownicy są od wielu lat członkami polskich towarzystw naukowych:
- Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów
- Polskie Towarzystwo Cytometrii Przepływowej
